Göz Bozuklukları ve Nedenleri

Normal Göz

Bir objeden yansıyan ışığın %80'i gözün kornea tabakasından (saydam tabaka) kırılır, % 20'si ise gözün lensinden kırılarak retina (sinirağı tabakası) üzerinde bir noktaya fokuslanır. Retinadan alınan uyarılar göz siniri ve beyine iletilerek görüntü oluşturulur.  Işığın kırılarak göz içindeki  bu yolculuğuna refraksiyon denir. Eğer ışık retinada doğru yere odaklanamazsa miyopi, hipermetropi, astigmatisma gibi kırma kusurları oluşur ve görme netliği kaybolur.

Miyopi

Gözün ön-arka uzunluğu, kornea kırıcılığı ya da her ikisi olması gerekenden fazla ise, objelerin görüntüleri sarı noktanın önünde oluşur. Miyoplar; yakını iyi görebildikleri halde, uzağı bulanık görürler.

Nedenleri: 

1- Kalıtımsal; Anne veya babada miyopi varsa çocukta miyopi gelişme  olasılığı artar.
2- Sürekli okuma, akıllı telefonlar, yoğun bilgisayar kullanımı ve sürekli yakın odaklı çalışanlarda miyop görülebilir.
3- Diyabet veya kataraktı olan kişilerde sonradan miyop ortaya çıkabilir.
4- Yalancı Miyopi- Pseudomiyopi;  Gözdeki siliyer kasların stres, yorgunluk, aşırı yüklenme sonucu tamamen gevşeyememesi nedeniyle gözlerde miyop gelişmesidir. Bazen 2-3 gün, bazen de yıllar sürebilen bir durumdur. Bu nedenle göz muayenesi sırasında göz bebeklerinin büyütülmesi ve siliyer kasların geçici olarak felç edilmesi gerçek miyopiyi ayırmada yardımcı ve önemlidir.

Miyopi Hastalığı- Malign Miyopi

Bazı yüksek numaralı miyopik hastalarda, problem sadece gözlük numaralarından ibaret değildir. Normal miyopi genellikle 7 dereceye kadardır, 18-20 yaş civarında durur, görme keskinliği iyidir ve retina normaldir. Malign Miyopi yaşa bakmaksızın ilerler. Numaralar 20-30 gibi yüksek olabilir. Ayrıca bu hastaların retina tabakasında patolojik değişimler, incelme, göz siniri ve makulada harabiyet nedeniyle görme düşük seviyede kalabilir (bkz. Retina Hastalıkları).

Hipermetropi

Gözün normalden kısa, korneanın eğriliğinin yani kırıcılığının az olması ya da her ikisinin bir arada bulunması sebebiyle, görüntü sarı noktanın arkasında oluşur. Göz içinde bulunan lens; şeklini değiştirerek (akomodasyon) kırıcılığını arttırır ve görüntüyü sarı nokta üzerine taşımaya çalışır. Hipermetropi eğer lensin telafi edebileceği sınırlarda ise, kişi uzağı da yakını da görebilir veya uzağı görür, yakını bulanık görür. Bu sırada lensin şekil değiştirebilmesi için göz içindeki minik kaslar çok çalıştığından; gözde çabuk yorulma hissi, göz ağrısı ve baş ağrısı ortaya çıkar. Lensin şekil değiştirme kabiliyeti, çocukluk ve gençlikte çok iyi olmasına karşın yaş ilerledikçe azalır ve kişi önce yakını sonra da uzağı seçemez hale gelir. 

Nedenleri:

Genellikle kalıtımsaldır. Erken yaşlarda fark edilmezse göz tembelliğine (amliyopi) veya gözde kaymaya (şaşılık) neden olur.

Astigmatizma

Astigmatizma, çoğu kez korneadaki şekil bozukluğunabağlıdır ve basitçe anlatmak gerekirse korneanın yumurta biçiminde olmasıdır. Bu durum iki eksende farklı kırılmaya yol açar, örneğin bir eksende numara 1 ve diğer eksende 3 ise aradaki fark astigmatizma sonucudur ve astigmatizmanın değeri 3-1=2 dir. Astigmatizma, bulanık veya gölgeli (çift) görmeye sebep olur. Düzeltilmesinde silindirik camlar kullanılır.

Nedenleri :

• Kalıtım
• Göz kapağında kist, şekil bozukluğu
• Pterjiyum; Gözün iç kısmındaki konjontiva dediğimiz damarlı zar dokunun büyüyerek korneaya taşması.
• Korneada geçirilmiş enfeksiyona bağlı skarlar (izler)
• Keratokonus Hastalığı

Yaşa Bağlı Yakını Görememe Sorunu = Presbiyopi

Hipermetropi ile karıştırılır, ancak bu durum, gözü bozuk olmayan insanlarda da ortaya çıkan, lensin yaşlanmasına bağlı yakını görememe olayıdır. Öyle ki lensin şekil değiştirerek yakına odaklama yapabilmesi için belli bir esnekliğe sahip olması gerekir. Yaş ilerledikçe, lens bu esnekliğini kaybeder. Presbiyopinin başlangıç yaşları 40-45 arasıdır. Hipermetroplarda bu durum daha erken gelişir. Miyoplar, gözlüklerini çıkararak daha iyi okuyabildiklerini farkederler.

Keratokonus Nedir?

Kornea hastalıkları (Keratokonus ), normalde yuvarlak şekilli olan korneanın (gözün şeffaf tabakası) öne doğru koni şeklinde sivrileşmesidir. İlerleyici ve görmeyi bozan bir hastalıktır, genellikle ergenlik çağında başlar.

Nedenleri

Bu hastalığın nedeni, korneadaki enzimlerin dengesizliğidir. Bunun sonucunda "serbest radikaller" korneada hasara yol açar. Böylece kornea zayıflar ve öne doğru sivrilir. Genetik yatkınlık, güneşin ultraviyole ışınları, aşırı göz ovalama, göze iyi uymayan kontakt lens kullanımı ve kronik göz iritasyonu nedenleri arasındadır.

Belirtileri

Keratokonusta miyopi ve düzensiz astigmatizma gelişir. Bu nedenle hastalar uzağı da, yakını da çok net görmekte zorlanırlar. Göz dereceleri sürekli yükselir ve bu yüzden sık gözlük değiştirmek zorunda kalırlar.

Tedavi Yöntemleri

Erken evrede, gözlükler ve yumuşak kontakt lensler görmeyi artırmada yeterlidir. Ancak hastalık ilerledikçe, kornea iyice incelir ve şekli iyice bozulur; bu aşamada gözlükler ve yumuşak kontakt lensler yeterli olmaz. Bu durumda ilk etapta cross-linking (çapraz bağlama) tekniğiyle rahatsızlığın ilerlemesini durdurmak gerekir. Cross-linking tedavisi uyuşturucu damlayla yapılır ve yaklaşık 40 dakika kadar sürer. Halka tedavisinden sonra gözlük veya kontakt lens kullanımı ihtiyacı tamamen ortadan kalkmaz. Kornea kalınlığı uygun olanlara PRK lazer ile numara düzeltmesi yapılabilir ya da özel kontakt lens kullanımı gerekebilir.

Kuru Göz (Dry Eye)

Kuru gözü olanlarda kızarıklık, sulanma, gözde kum varmış hissi olur. Kuru deyiminin aksine en belirgin özlliği sulanmadır. 2 Tip gözyaşı vardır:

• Temel Gözyaşı; Kornea yüzeyni korumak ve ıslatmak amacıyla devamlı ve yavaş salgılanır. Mükoz, yağ, protein, enzim, şeker ve antikorlar içeren dengeli bir sıvıdır.
   
• Refleks Gözyaşı; Duman, göz yaralanması, sevinç ve üzüntü durumlarında oluşur.

Kuru Göz Sendromu dediğimiz zaman temel gözyaşının kalite ve kantite bozukluğu anlaşılır.

Belirtileri:
-Sulanma
-Kaşıntı-yanma
-Bulanık görme
-Kızarıklık
-Çapaklanma

Nedenleri:
-Yaşa bağlı
-Hormonal değişimler, özellikle menapoz sonrası
-Bazı hipertansiyon, allerj,,antidepresan, uyku ve ağrı haplarına bağlı
-Klimalar, dumanlı ortam
-Okuma, bilgisayar, televizyon
-Uzun süre kontakt lens kullanımı

Tedavi:
Kuru göz oluştuktan sonra tamamen yok olması zordur. Tedavi olarak genellikle Suni gözyaşı damlaları, gözyaşı jelleri, Omega 3 kullanımı, gözyaşı kanallarını kapatma (Punktum plak) tavsiye edilir. Bunların yetmediği durumlarda IPL lazer ile kirpik diplerindeki donmuş yağ bezeleri harekete geçirilebilir.

Doktor gözlük numaralarını nasıl tespit eder?

Günümüzde gözlük numaraları, otorefraktometre denilen cihazlarla otomatik olarak ölçülebilmektedir. Ancak bu ölçümler hasta ile denemesi yapılmadan verilemez. Bu işlem için de otoforopter adı verilen cihazlar kullanılır. Bu cihazlar sayesinde numaralar hızla saptanır. Ölçümler iki aşamalı yapılmalıdır. Önce göze herhangi bir damla damlatılmaksızın numaralar ölçülür. Daha sonra sikloplejik dediğimiz, göz bebeğini büyüten ve lensin etrafındaki kasları gevşeten bir damla uygulanır ve etkisini göstermesi için yaklaşık 40 dakika beklenir. Bu sayede lensin akomodasyon yaparak numaraların yanlış ölçülmesine yol açması önlenir.

Gözlük reçetelerindeki sayılar ne anlama geliyor?

Gözlük numaraları eğer astigmat yoksa tek, astigmat varsa 3 değişik değer ile ifade edilir. İlki sferik cam değeri, ikincisi astigmatik cam değeri üçüncüsü bu astigmatik camın yerleştirileceği eksendir. (+) işareti hipermetropiyi düzeltmekte kullanılan konveks camları ; (-) işareti miyopiyi düzeltmekte kullanılan konkav camları ifade eder.

Düzensiz (İrregüler) astigmatizma nedir?

Korneadaki şekil bozukluğundan kaynaklanan görme kusuru sferosilindirik camlarla düzeltilebiliyorsa düzenli astigmattan, düzeltilemiyorsa düzensiz yani irregüler astigmattan söz edilir. Düzensiz astigmatizma, genellikle başka bir hastalık sonucu oluşur (keratokonus, korneada skar vs). Bu hastalar yarı sert gaz geçirgen kontakt lens kullanımından fayda görebilirler ve görüşleri artabilir.

Uzak ve yakın için iki ayrı gözlük kullanmak istemiyorum?

Progressif dediğimiz özel camlarla, uzak ve yakın için gözlük değiştirmek zorunda kalınmaz. Ancak bu camlar diğerlerine göre daha pahalı camlardır ve bir alışma dönemi gerektirir. Çoğu kişi de uzun süre geçse de alışamaz. Eğer kişi hiç gözlük kullanmak istemiyorsa ömür boyu kalıcı tedavi olan akıllı lens uygulamasına geçilir. 

Gözlüklerimi taktığımda başım döner gibi oluyor, yürürken boşluğa basar gibi oluyorum?

Gözlük camlarının, özellikle yüksek numaralı ve astigmatik camların, görüntülerde distorsiyon yapma özelliği vardır. Çocuklar ve gençler bu görüntüye hemen adapte olabilirken yaş ilerledikçe adaptasyon zorlaşır. Adaptasyon süresi kişiden kişiye değişir. Adapte olamayanlar daha önceden katarakt başlayana kadar, yakına ayrı uzağa ayrı iki farklı gözlük kullanarak yaşamlarına devam ediyorlardı. Ancak son yıllarda akıllı lenslerin başarısıyla yaşa bağlı gelişen presbiyopi tedavisinde kataraktın ilerlemesini beklemeden konforlu yaşam için gözlük yerine ömür boyu kalıcı tedavi olan akıllı lens tercih ediliyor.

Göz tembelliği nedir?

Gözde belirli bir hastalık olmaksızın ve gözlükle tam düzeltmeye rağmen, görme keskinliği tam seviyeye ulaşmıyorsa, gözde "tembellik" ya da "ambliyopi" var denir. En sık olarak şaşılığa ya da iki göz arasında kırma kusuru farkına bağlı olarak ortaya çıkar. Göz Tembelliği erken yaşlarda teşhis ve tedavi edilirse, görme seviyesi artabilir. Artık Vivid Vision (göz tembeliği tedavisi) ile erişkin yaşlarda da büyük oranda başarı sağlanabilmektedir.